Kirkjan – søga

Fuglafjørður er gomul bygd, men halda, at hon er bygd umleið ár
1100. Henda kirkjan er eftir øllum at døma tann fjórða í raðnum, sum vit
vita um.

Gomul søgn sigur, at fyrsta kirkjan hevur staðið norðuri á
Kirkjuryggi, eystarlaga í bygdini, og hildi verður, at hon er bygd, væl
fyri søttina svørtu

Navnið Kirkjuryggur kann eisini benda á, at her hevur verið kirkja.
Í tjúgunum, tá ið vegur varð gjørdur norður á Enni, komu menn niður á
nakað, sum teir hildu vera gravir. Í hvussu er funnu teir fjalir, sum
teir hildu vera, leivdir eftir húsum ella kistum. Teir funnu eisini bein
og leggir, men ivasamt er, um tað vóru menniskjabein.

Tá ið teir gróvu út fyri sildaverksmiðjuni á Kirkjuryggi, komu teir
niður á fornar húsaleivdir, sum Sverri Dahl helt vera frá víkingaøld.

Ein søgnin sigur, at kirkjan á Kirkjuryggi varð tikin út á sjógv av
skriðulopi, og er tað væl hugsandi, at Kirkjuryggur er komin av
skriðulopi.

Onnur søgn sigur, at svartideyði týndi bygdina.

Á Kirkjuryggi veksur nógvur rølikur, ið sum øllum kunnugt rýkur
ógvuliga væl, og ikki sigst hann at vera komin hagar av tilvild. Av
fyrstan tíð skal hann vera plantaður har fyri at taka líkroykin burtur,
sum heitar summardagar kundi vera ógvuliga køvandi. Karl Kristiansen
segði, at gomul fólk, sum hann mintist, søgdu seg kenna væl til
líkroykin norði á Kirkjuryggi.

Hendan kirkjan stóð eitt sindur norðan fyri sjálvan ryggin og skamt
frá eini á, Kirkjurygsá. So er manna søgn, skrivligar keldur finnast
ikki.

Onnur kirkjan sigst at hava staðið uppi í Toftabønum, heldur
norðarlaga í bygdini. Summi fólk nevna hetta hús bønhús, onnur nevna tað
kirkju.

Hon mundi helst verða bygd umleið ár 1400 og varð kallað
Jákupskirkjan, og navnið kann benda á, at hon varð bygd í katólskari
tíð, tí vanligt var, at katolikkar kallaðu kirkjur og bønhús upp eftir
heilagum monnum ella konum.

Ígjøgnum Jákupsforna rennur á, sum eitur Áaráin, og við hennara ósa
varð umleið1935 funnin ein steinur við árstalinum 1448 inngrivið. Hann
var umleið 12 tummar langur, 8 tummar breiður og 4 tummar tjúkkur. Menn
vilja halda, at hetta er ein gravsteinur, sum er komin oman eftir ánni,
tá ið hon hevur lopið. Framm við kantinum var foyra rist allan vegin
runt, og síðani var steinurin við einari foyru býttur í tvíningar. Í
ovaru helvt var krossur ristur, og í niðaru helvt stóð árstalið 1448.

Bæði foyra, árstal og krossur vóru heilt skillig. Martin um Á í Fuglafirði hevur hann í varðveitslu.

Tað var ikki vanligt, sigur onkur, at gravsteinar vóru settir oman á
grøvina hjá tí deyða, men teir vóru lagdir á kistulokið og síðan heilt
fjaldir av mold.

Nær Jákupskirkjan er niðurløgd, vita vit ikki, og vit vita heldur
ikki, nær triðja kirkjan, sum stóð við Garð, er bygd, men vi vissu kunnu
vit siga, at tað er kirkjan við Garð, sum er umtalað í
Kommissionsbetænkningen for Færøerne 1709-10. Hon stóð miðskeiðis í
bygdini í gamla kirkjugarði, sum segðist at vera ein tann vakrast laðaði
í Føroyum. Ein maður við Gjógvará í Fuglafirði, Jógvan í Niðristovu,
laðaði hann umleið ár 1800.

Í Kommissionsbetænkningen 1709-10 stendur um hesa kirkju:

Grótið varð borið úr Skarðsá; kirkjan var tvílaðað. Hellumenn gingu
um Skarðið at laða og aftur um kvøldið. Lønin var korn, so mikið, at
teir livdu av tí.

ved Opførelsen af den nye Kirke i Fuglefjord.

Fuglefjord den 14. April 1871

                      P. Jacobsen

Maðurin, sum latið hevði fyrra grundstykkið, dámdi hetta lítið og
bleiv firtin. Seinna grundstykkið, læt Zacharias Toftegaard. Stykkið var
2 gyllin og lá í Ytru Heygamørk, ella, sum tað verður nevnt í
jarðaryvirlitinum, í Støðmørk. Zacharias Toftegaard fekk 16 ríkisdálar
og 16 skillingar fyri stykkið.

Peter Jacobsen í Søldarfirði var formaður fyri timburarbeiðinum, og rokningin omanfyri vísir, hvat timburmennirnir fingu í løn.

Altartalvuna hevur Kristin í Geil málað.

Rammuna um altartalvuna gjørdi Guttorm Eysturoy. Hon er kopi eftir Plockhorst: Jesus í Betania, og undir stendur: Men eitt er neyðugt. Fyrr stóð tað á donskum. Sámal Petur Petersen, Gamli Sámal Petur, hevur givið hana.

Tvídráttur stóðst av altartalvuni. Summi vóru ímóti, at altartalva,
ið Kristin í Geil hevur málað, varð hongd upp í kirkjuni, men endin
varð kortini tann, at altartalvan kom upp at hanga.

Fyrst í 60-unum blivu prædikustólurin, doypifunturin og ramman um
altartalvuna klødd við teakviði. Á prædikustólinum stóð eisini fyrr ISH
málað í einari mynd (ISH = Iesua Salvatore Homo = Jesus menniskja
frelsari).

Altardúkarnir hava verið fleiri, og kirkjan hevur fingið teir frá
ymsum fólkum. Fyrr sótu deknur og klokkari saman í einum innigyrdum
stóli, men seinni sótu teir í strástólum. Inni í kóri, høgrumegin
altartalvuna, hekk ein vøkur mynd av Jesusi á krossinum. Henda kross
fekk Andras Samuelsen frú fuglfirðingum, tá ið hann fylti 75 ár, og hann
avgjørdi, at krossurin eftir deyða sín skuldi heingjast antin í
Fuglafjarðar ella Víkar kirkju. Margreta Samuelsen, dóttir hansara,
avgjørdi so, at hann skuldi heingjast í Fuglafjarðar kirkju.

Oman fyri dekn og klokkara hekk ein kristusmynd úr viði, sum Elin
Sofia Åstrand hevur givið, og aftanfyri stendur: Verner Ehlert,
Hannover.

Doypifatið er komið úr tí gomlu kirkjuni, og undir botninum á
tí stendur árstalið 1735. Var neyðugt at doypa børn heima, og prestur
ikki kundi koma, var vanligt, at deknurin doypti børnini, og tá hevði
hann doypifatið við sær, segði Karl Kristiansen frá í samrøðu við Útvarp
Føroya í 1960.

Tann sjeyarmaða ljósastakan á altarinum hevur Bina Midjord, Bina
hjá Peri, givið. “Norðlýsið”, sum maður hennara, Petur Midjord, Per á
Høvdanum, førdi, fór eitt heysti til Onglands við fiski. Tá ið teir
høvdu verið um tríggjar vikur burtur, høvdu menn mist allar vónir um at
síggja teir aftur. Bina lovaði tá kirkjuni henda stakan, um teir komu
afturíaftur, og tað gjørdu teir í øllum góðum.

Eitt annað modelskip hekk eisini uppi undir loftinum. Tað er Chr.
Kjærsgaard í Kolding, ið hevur givið kirkjuni hetta skip. Hann hevði
ætlað at geva onkrari føroyskari kirkju skipið, og tá ið hann kom í
samband við Poul Haremst í Jyllandi, ið hevur verið prestur í
Fuglafirði, fekk hann tað hugskot at lata Fuglafjarðar kirkju skipið.
Hetta mundi vera miðskeiðis í 70-unum.

Hetta skip er teknað á Helsingør Skibsværft í 1784 til kongiliga
handilin, men bygt í Nordhavn, og tað fekk navnið “Rødfjord”, av tí at
tað fekk heimstað á Reyðafjørðinum í Íslandi, og haðani fiskaði tað. Tað
var vápnað við kanónum til verju móti sjórænarum.

Ikki fyrr enn alt mannfólkið var útfarið, fór konufólkið út. Fyrr
sat mannfólkið høgrumegin, og konufólkið vinstrumegin. Seinni varð
gingið út á tann hátt, at tá ið fólkið er farið út úr nøkrum stólum
høgrumegin, fór fólkið at ganga út vinstrumegin, men altíð ein stólur í
senn hvørju megin.

Kingo mundi verða avlagdur um ár 1900. Til eina gravarferð í 1915
bleiv Kingo sungin, men tá var hann avlagdur til vanliga kirkjugongd.

Í gamla kirkjugarði stóðu tveir steinar við merkjum í, sum hildnir
vóru at vera rúnarsteinar. Annar bleiv loyniliga tikin úr garðinum og
fluttur um borð á postbátin, sum skuldi til Havnar. Men hann man vera
misfarin. Onkur sigur, at hann varð tveittur fyri borð av misgáum, tí
hann kom ongantí vegin fram. Gomul fólk siga, at teir vóru settir í
kirkjugarðin, av tí at teir vóru hildnir at kunna fyribyrgja omanlopi.

Prestur kom til Fuglafjarðar at búgva í 1929. Hann æt Karl Hvass og
var til 1934. í 1935 kom Hans Chr. Sand, og hann var til 1946, og í
1947 kom so Poul Haremst, ið fór niður aftur til Danmarkar í 1956. Hesir
vóru allir danir, men í 1956 fingu vit føroyskan prest, Torkil Beder,
ið er ættaður sunnan úr Vági.

Fysrsti deknur, vit vita um, var Hans David Hansen lærari, ættaður
úr Kollafirði. Eftir hann las Poul Poulsen, vanliga nevndur Pól í Toftum
ella Gamli Pól. Síðan lósu Karl Kristiansen, lærari; E. A. Reynberg,
lærari, ættaður úr Funningi; Jóhan Øre, og Hilmar Petersen las síðan so
leingi hann orkaði. Síðan las Óla Jákup Jacobsen, lærari, ættaður av
Oyrabakka, Poul Martin Joensen og Sámal Kristiansen.

Jens Elias Joensen, kirkjuverji, las við hvørt fyri Karl
Kristiansen, og Sigurd Petersen, lærari, las onkuntíð fyri Eliesar
Reynberg.

Teir klokkarar, sum verið hava við hesa kirkjuna, eru Jákup
Jacobsen, Jákup hjá Mikkjali; sonur hansara, Óli á Bakkanum, og síðan
sonur Óla, Edvard Skarðsá.

Organistarnir hava verið Karl Kristiansen, E. A. Reynberg og Jákup Pauli Joensen.

Málini á kirkjuni vóru: 22 m long og 9 m breið. Hæddin á kirkjuskipinum er 6 m, og hæddin á torninum er 11,5 m.

Ein søgn er, sum sigst vera farin fram um ár 1800, tá ið Leirvík og Fuglafjørður vóru sama kirkjusókn:

Ungur maður í Leirvík skuldi giftast. Um sama mundið var eitt
loynikeypskip komi at liggja á firðinum, og til at fáa sær vøkur
brúðarklæðir fór hann umborð á skipið. Jú, hann skuldi fáa klæðir, tað
var gaman í. “Men”, segði skiparin, “tú mást vaska klæðini væl í sjógvi,
áðrenn tú fert í tey. Gloym tað ikki!”

Men hesin góði maður helt, at hesi klæði vóru so ógemeina vøkur, at atð var synd at vaska tey, og so kundu teyfarast av sjónum.

Sostatt vaskaði hann tey ikki og fór í tey brúdleypsdagin. Tað
skuldi hann ikki havt gjørt, tí stutta tíð eftir hetta fór landfarsótt
at ganga í Leirvík og í bygdunum har á leið. Eisini kom landfarsóttin
til Fuglafjarðar, og nógv fólk doyðu. Líkini úr Leirvík vóru førd til
Fuglafjarðar, og grivin har. Vanligt hevði verið, at gravirnar vóru
óopnaðar í 20 ár, og síðan vóru tær brúktar aftur. Men nú, av ótta fyri
smittu, vóru gravirnar ikki brúktar aftur.

Um ár 1800 dettur tann siður burtur í Fuglafirði at brúka gravir aftur, sum eru eldri enn 20 ár.

Skamt frá kirkjugarðinum rennur ein á. Karl Kristiansen sigur, at
teir gomlu altíð løgdu kirkjugarðar við áir. Teir vistu, at sjúkur
smittaðu. Men hvussu, vistu teir ikki, og teir hildu, at áin mundi føra
smittuna út á sjógv.

Gamlar gravir vóru brúktar aftur, av tí at teir vildu illa lata jørð til kirkjugarðar, serliga veltan bø.

Øllum dámdi ikki líka væl, at gamla kirkja varð tikin niður, og
menn gingu runt bygdina við mótmælislista, men undirtøkan mundi ikki
vera tann stóra.

Gamla kirkja varð tikin niður í 1981, og síðsta gudstænastan í henni var 16. august 1981.

Nýggja kirkjan varð vígd hvítusunnudag 10. juni 1984.